YÜKSEKÖĞRETİMDE YAPAY ZEKÂ ETİK YÖNETİŞİMİ: KÜRESEL POLİTİKALARIN KARŞILAŞTIRMALI BELGE ANALİZİ VE TÜRKİYE İÇİN ORTAK İLKELER ÇERÇEVESİ
Author :
Abstract
Bu çalışma, yükseköğretimde yapay zekâ kullanımına ilişkin etik yönetişim ilkelerini incelemeyi ve Türkiye için ortak bir ilke çerçevesi önermeyi amaçlamaktadır. Yapay zekâ politikalarının etik yönetişim boyutunun kurumsal belge düzeyinde sistematik analizinde literatür boşluğu mevcuttur. Nitel araştırma yöntemlerinden betimsel doküman analizi yaklaşımıyla QS 2025 sıralamasındaki 50 uluslararası üniversite ile URAP 2025 sıralamasındaki 25 ulusal üniversitenin resmî politika belgeleri incelenmiştir. Analiz, AB AI Act ve YÖK Etik Rehberi gibi normatif çerçeveler referans alınmıştır. Bulgular, üniversite politikalarında şeffaflık (%92) ve etik kullanımın (%86) en baskın temalar olduğunu, buna karşın hesap verebilirlik (%56) ve insan merkezliliğin (%42) sınırlı kaldığını göstermiştir. Uluslararası üniversitelerde ilkeler kurumsal düzeyde yapılandırılırken, Türkiye’de çoğunlukla birim düzeyinde hazırlanması bütüncül çerçeve eksikliğine işaret etmektedir. Analiz sonucunda, uluslararası normatif ilkelerle uyumlu, kurumsal, öğretimsel ve bireysel katmanlarda yapılandırılmış bir etik yönetişim çerçevesi önerilmiştir. Çalışma, yalnızca kamuya açık resmî politika belgelerine dayanmaktadır.
Keywords
Abstract
This study aims to examine the ethical governance principles regarding the use of artificial intelligence in higher education and to propose a common framework for Türkiye. The study addresses the literature gap in the systematic analysis of AI policies at the institutional document level. Utilizing the qualitative method of descriptive document analysis, the research examined publicly accessible policy documents from 50 international universities (QS 2025) and 25 national universities (URAP 2025). The analysis referenced global normative frameworks (EU AI Act, YÖK Ethical Guide). Findings show that transparency (%92) and ethical use (%86) are the most dominant themes in international university policies, while accountability (%56) and human-centeredness (\%42) remain limited. A key observation is that while international principles are structured at the institutional level, policies in Turkish universities are often developed at the unit level, indicating a lack of a unified institutional framework. As a result of the analysis, an ethical governance framework, structured across institutional, instructional, and individual levels, is proposed for Türkiye, aligned with international normative principles. The study is based solely on publicly available policy documents.
